ઝારખંડ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ઈન્ડિયા બ્લોકે પોતાના શાનદાર પ્રદર્શનથી બધાને ચોંકાવી દીધા છે. આ જીતનો હીરો હેમંત સોરેન છે, પરંતુ એ વાત પણ સાચી છે કે તેની પાછળ બીજા ઘણા પરિબળો છે. ઈન્ડિયા બ્લોકે માત્ર સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર જ ધ્યાન આપ્યું નથી પરંતુ પ્રાદેશિક પક્ષની તાકાતનો પણ અહેસાસ કર્યો છે.
ઝારખંડ વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામોમાં ઝારખંડ મુક્તિ મોરચા (JMM)ના નેતૃત્વમાં ઈન્ડિયા ગઠબંધને એકવાર ફરીથી સત્તામાં વાપસી કરી છે અને હેમંત સોરેન કબજો જાળવી રાખવામાં સફળ રહ્યા છે.
ઝારખંડ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં કુલ 81 બેઠકો માટે બે તબક્કામાં મતદાન થયું હતું. શનિવારે સવારે મતગણતરી શરૂ થયા બાદ શરૂઆતમાં કાંટાની ટક્કર આપતું એનડીએ પછી તો જાણે સતત પછડાતું ગયું. એવું તે શું કારણ છે કે ઝારખંડમાં ભાજપની રાજકીય પકડ એકવાર ફરીથી નબળી જોવા મળી રહી છે અને કયા કારણસર ભાજપ હેમંત સોરેનના કિલ્લાને હલાવી શકી નહીં.
ઝારખંડની ચૂંટણીમાં ઈન્ડિયા બ્લોકના ઉત્કૃષ્ટ પ્રદર્શન પાછળ ઘણા વ્યૂહાત્મક અને સંજોગોવશાત્ કારણો છે. ઈન્ડિયા બ્લોક માત્ર સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતું નથી પરંતુ પ્રાદેશિક પક્ષોની એકતા અને ભાજપની વ્યૂહાત્મક નબળાઈઓએ પણ તેના સારા પ્રદર્શનમાં ફાળો આપ્યો હતો. આ પ્રદર્શનથી ઝારખંડમાં ઈન્ડિયા બ્લોકને નવી તાકાત મળી છે. આવો જાણીએ કયા છે તે પાંચ મુખ્ય કારણો…
હેમંત સોરેનનું કદ વધ્યું
EDની કાર્યવાહી બાદ હેમંત સોરેનને જેલમાં જવું પડ્યું ત્યારે એક નેતા તરીકે તેમનું કદ વધુ વધ્યું. આને તેમની સામે કેન્દ્રની બદલાની કાર્યવાહી તરીકે જોવામાં આવી હતી. તેમની લોકપ્રિયતા અને મજબૂત નેતાની છબીથી ઈન્ડિયા બ્લોકને ઘણો ફાયદો થયો. પરિવારમાં બળવાને કારણે હેમંત સોરેનને પણ ફાયદો થયો. તે ભાજપની વિરુદ્ધ ગયો કે તેણે મુખ્યમંત્રીને જેલમાં મોકલ્યા અને કોઈપણ રીતે સત્તા મેળવવા માટે પરિવારને તોડફોડ કરી. જ્યારે ચંપાઈ સોરેન અને સીતા સોરેન ભાઈઓએ પાર્ટી બદલી ત્યારે બધી સહાનુભૂતિ હેમંતને ગઈ. વર્તમાન મુખ્યમંત્રીને ઘેરવામાં ભાજપ નિષ્ફળ રહ્યું છે. હેમંત સોરેને મહિલાઓ, રોજગાર અને સામાજિક સુરક્ષા કાર્યક્રમો માટે ઘણી યોજનાઓ ચલાવી હતી. આ સરકારી યોજનાઓએ મતદારોને પ્રભાવિત કર્યા.
ભાજપ વ્યૂહરચના બનાવવામાં નિષ્ફળ
ચૂંટણી લડવામાં ભાજપને ટોચનો પક્ષ માનવામાં આવે છે. 2014 પછી તેની સંસ્થાને ચૂંટણી લડવા માટે મશીનરી કહેવામાં આવે છે. પરંતુ ઝારખંડમાં ભાજપની ચૂંટણી રણનીતિમાં સ્પષ્ટતા અને તાકાતનો અભાવ હતો. બેઠકોની વહેંચણીમાં ગૂંચવાડો અને છેલ્લી ઘડી સુધી ઉમેદવારો પસંદ ન કરી શકવાના કારણે ભાજપને પણ નુકસાન થયું હતું. આ સિવાય ભાજપની બીજી નબળાઈ એ હતી કે તે સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર ધ્યાન આપી શકતી નથી. એટલે મતદારો સાથે તેનું જોડાણ પણ નબળું હતું.
ઈન્ડિયા બ્લોકની વ્યૂહરચના અસરકારક સાબિત થઈ
ઈન્ડિયા બ્લોકે સંતુલિત રીતે બેઠકોની વહેંચણી કરીને મતોના વિભાજનને રોકવા માટે કામ કર્યું હતું. આ એ વિસ્તાર હતો જેમાં તેનો હરીફ ભાજપ નબળો સાબિત થયો હતો. તેઓએ સામૂહિક રેલીઓ યોજી અને ચૂંટણી પ્રચારમાં ગઠબંધનની એકતા બતાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. તેઓએ મતદારોનો વિશ્વાસ મેળવવા માટે આનો ઉપયોગ કર્યો. આ સાથે ઈન્ડિયા બ્લોકે બીજેપી વિરૂદ્ધ એવું નિવેદન કર્યું કે આ પાર્ટી લોકશાહી અને બંધારણને કચડી નાખવાનું કામ કરી રહી છે. ઈન્ડિયા બ્લોક લોકશાહી અને બંધારણના રક્ષણ જેવા ભાવનાત્મક મુદ્દાઓને અસરકારક રીતે ઉઠાવવામાં સફળ રહ્યો હતો.
જેએમએમ અને કોંગ્રેસની એકતા
ઝારખંડ મુક્તિ મોરચા (જેએમએમ) રાજ્યના મતદારો પર મજબૂત પકડ ધરાવે છે. જેએમએમ તેના રાજ્યમાં મોટા ભાગના પ્રાદેશિક પક્ષો જેટલી જ પકડ ધરાવે છે. તેમને ઝારખંડમાં કોંગ્રેસ પાર્ટીનું સમર્થન છે. કોંગ્રેસ આ દિવસોમાં ભલે નબળી દેખાઈ રહી હોય, પરંતુ તે અખિલ ભારતીય સ્તરની પાર્ટી છે જે લોકોના મનમાં વસી ગઈ છે. જેએમએમ અને કોંગ્રેસ સિવાય ઈન્ડિયા બ્લોકમાં સામેલ અન્ય પાર્ટીઓ પણ તેમના મતદારોને એક કરવામાં સફળ રહી હતી. રાષ્ટ્રીય અને સ્થાનિક સ્તરે ઈન્ડિયા બ્લોકના સંકલનને કારણે વોટ બહાર જતા અટકાવ્યા. આ પણ તેની જીતનું કારણ બન્યું.
આદિવાસી મુદ્દાઓ પર ધ્યાન આપો
ઝારખંડમાં લગભગ એક તૃતીયાંશ બેઠકો પર આદિવાસી અને ગ્રામીણ મતદારો નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. ઈન્ડિયા બ્લોક સતત આદિવાસીઓ અને ગ્રામજનોની સમસ્યાઓ વિશે વાત કરે છે અને તેમના મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. ઈન્ડિયા બ્લોક તેમને વન અધિકાર, જમીન સુરક્ષા અને આદિવાસીઓના અધિકારો જેવા મુદ્દાઓ પર સતત ખાતરી આપે છે. આદિવાસી સમાજે પણ તેમને ખુલ્લું સમર્થન આપ્યું હતું. ભાજપે આ મુદ્દાઓ પર આદિવાસી મતદારોને આકર્ષવાનો શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ લોકો ઇન્ડિયા બ્લોકને વધુ વિશ્વાસપાત્ર માનતા હતા. જેમાં આદિવાસીઓ માટે સરના કોડ લાગુ કરવાનું વચન પણ સામેલ હતું. આ વખતની ચૂંટણીની ચર્ચાનો મહત્વનો હિસ્સો રહ્યો. આ મામલે કોંગ્રેસ અને જેએમએમ આદિવાસી મતદારોને મનાવવામાં સફળ રહ્યા હતા. સરના ધર્મ સંહિતાનો અર્થ એ છે કે આદિવાસીઓ પોતાના માટે એક અલગ ધર્મ તરીકે ઓળખવા માંગે છે.
