ગાંધીજી અને બાળ ગુનેગાર તેમના ‘સત્યનો પ્રયોગો’ મેળવેલા અનુભવો વિશે લખેલી કથા
સત્યના પ્રયોગો આત્મકથા પુસ્તક ગાંધીજીએ પોતાના જીવનમાં કરેલા પ્રયોગો અને મેળવેલા અનુભવો વિશે લખેલી કથા છે. જેમાં તેમના બાળપણથી લઈને ૧૯૨૦ સુધીની એમની જિંદગીને પ્રયોગો સ્વરૂપે વર્ણવી લીધી છે.
ગાંધીજીએ યંગ ઇન્ડિયામાં લખ્યું: ભિન્નતને કારણે એકબીજાને દ્વેષ કરવાની કોઈ જરૂર નથી મારા કરતાં વિરુદ્ધ મતને સ્વીકારવાની સહિષ્ણુતા મારામાં ન હોત તો હું અને મારી પત્ની કે દહડાના છૂટા પડી ગયા હોત. પોતાનાથી વિરુદ્ધ જેમનો મત હોય, જેમની સાથે પોતે સહમત ન થતા હોય એવા વિચારોને હૃદય પૂર્વક આદર આપતા બે વ્યક્તિઓ વચ્ચે ભિન્ન મત હોય એમાં કશું જ ખોટું નથી
2 ઓક્ટોબરનો દિવસ એ મહાત્મા ગાંધીજીનો જન્મ દિવસ તરીકે ઓળખાય છે. ગાંધીજી એક અસાઘારણ વ્યક્તિ હતા. તેમના વિશે પ્રખ્યાત વાર્તાઓ ખૂબ રસપ્રદ છે. કોણ કલ્પના કરી શકે છે કે આ મહાન વ્યક્તિત્વવાળી વ્યક્તિએ બાળ ગુનાના લક્ષણો પણ આવી ગયા હશે.
એકવાર નાનપણમાં તેઓ ધૂમ્રપાન કરતા પકડાયા હતા.. તેઓ સિગારેટના વધેલા ટુકડાઓ ઉપાડતા અને તેનો ધૂમ્રપાન કરતા હતા. હું તેમના અનુભવ તેમનાં શબ્દોમાં રાખવા માંગું છું.
સિગારેટના ટુકડાઓ હંમેશાં હોતા ન હતા અને તેમાંથી વધુ ધુમાડો પણ નતો નિકળતો પાસેથી કોઈ ધૂમ્રપાન ન હતું. તેથી અમે ભારતીય સિગારેટ ખરીદવા માટે નોકરના ખિસ્સાના પૈસાની ચોરી કરવાનું શરૂ કર્યું. તે પૈસા સાથે, અમે કેટલાક અઠવાડિયા સુધી સિગારેટ પીવાનું શરૂ કર્યું. પછી અમને ખબર પડી કે એક ઝાડના પાતળા દાંડીમાં છિદ્રો છે અને તેનો ઉપયોગ સિગારેટ તરીકે થઈ શકે છે. અમે તે વૃક્ષ પણ લાવ્યા અને આ રીતે ધૂમ્રપાન કરવાનું શરૂ કર્યું.
તેમની આત્મકથામાં ‘સત્યનો પ્રયોગો’માં વર્ણન કરેલ છે.
એક અસાધારણ વ્યક્તિ
આ વાર્તાઓ ગાંધીની આત્મકથા “સત્યનો પ્રયોગ” માંથી લેવામાં આવી છે. પુસ્તકની ભાષા વાચકના હૃદયને સ્પર્શે છે. આ વાર્તાઓ કહે છે કે આ મહાન વ્યક્તિ અત્યંત અસાધારણ હતા.
ગાંધીજી અને તેમનાં સંબંધીઓ (જે તેમના સિગારેટ પીવામાં સાથ આપતા હતા) એક દિવસ આત્મહત્યાની યોજના બનાવી હતી. તેમણે સાંભળ્યું હતું કે ધતુરાના બીજ ઝેરી છે, તેથી તેઓ ધતુરાની શોધમાં જંગલમાં ગયા. “સાંજનો સમય પવિત્ર માનવામાં આવે છે.”
અમે કેદારજીના મંદિરમાં ગયા. મંદિરના દીવોમાં ઘી નાખીને અમે પ્રાર્થના કરી અને પછી એક સુમસામ ખૂણાની શોધ શરૂ કરી. પરંતુ અમારી હિંમત જવાબ આપ્યો.
તેમની આત્મકથામાં ‘સત્યનો પ્રયોગો‘
માત્ર આ જ નહીં, ગાંધીએ એક વખત 25 રૂપિયાની લોન ચૂકવવા માટે તેના ભાઈના હાથમાંથી સોનાની ચોરી કરી હતી.
જ્યારે તેઓ વેશ્યાઓને મળવા ગયા ત્યારે પણ વધુ રમુજી વાર્તા બનાવવામાં આવી હતી. તેમણે તે ઘટનાનું વર્ણન કર્યું છે, એવું લાગે છે કે જાણે શબ્દોમાં છુપાયેલા ચિત્રો પુસ્તકમાંથી બહાર આવશે.
એકવાર, મારો એક મિત્ર વેશ્યાગૃહોમાં લઈ ગયો. તેણે મને જરૂરી સૂચનાઓ આપીને અંદર મોકલ્યો. બધું પહેલેથી જ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. પૈસા પણ પહેલેથી જ ચૂકવવામાં આવ્યા હતા. હું પાપના પંજા પર પહોંચી ગયો હતો. પરંતુ ભગવાનની અપાર દયાએ મને મારી પાસેથી બચાવી લીધો. હું લગભગ મૂંગો અને અંધ જેવું લાગતું હતું. હું ચૂપચાપ સ્ત્રીના પલંગ પર બેઠો અને તેની નજીક બેઠો. તેને સ્વભાવિક રીતે ગુસ્સે આવયો અને મારું અપમાન કર્યું, તેણે મને બહાર કાઢયો. પછી મને લાગ્યું કે જાણે મારી મર્દનગી પર કોઈ નુકસાન થયું છે. હું શરમથી જમીનમાં પેઠવા માડ્યો હતો. પરંતુ હું મારી જાતને બચાવવા માટે ભગવાનનો આભારી હતો.
તેમની આત્મકથામાં ‘સત્યનો પ્રયોગો’
પરંતુ ગાંધીજી હઠીલા હતા. આ હઠીલાપણા લીધે, તે વધુ ચાર વખત વેશ્યાગૃહોમાં ગયા હતા. પરંતુ જ્યારે પણ તે તેમના શબ્દોમાં ‘સારા નસીબ’ ને કારણે દરવખત સેક્સથી બચી ગયા.
દરેક વ્યક્તિએ પહેલી વાર ગાંધીજીના માંસ ખાવાની વાર્તા સાંભળી હશે, તે આખીરાત સૂઈ શકય ન હતા અને તેમને લાગ્યું કે તેમની અંદર એક બકરી જીવંત છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, તેણે લગભગ 5 થી 6 વખત માંસ ખાવાનો પ્રયત્ન કર્યો, તે તેમની આત્મકથામાં લખેલ છે.
એક શંકાસ્પદ પતિ
ગાંધીજીએ તેમની આત્મકથામાં તેમના શંકાસ્પદ પતિ હોવાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. બે છોકરીઓ કે જેમની સગાઈ ગાંધીજી સાતે થઈ હતી પણ મૃત્યુ પામી હતી. આજ કારણોસર કે કદાચ તે શંકાસ્પદ પતિ બની ગયા હતા. લગ્ન પછીની તેની પ્રથમ રાતની વાર્તા, તેમના શબ્દો:
બે નિર્દોષ બાળકોએ જાણ્યા વિના પોતાને જીવનના સમુદ્રમાં ધકેલી દીધા હતા. મારા મોટા ભાઈની પત્નીએ લગ્નની પ્રથમ રાત્રે મારું વર્તન કેવી રીતે હોવું જોઈએ તે અંગે ઘણી તાલીમ આપી હતી. મને ખબર નથી કે મારી પત્નીને કોણે તાલીમ આપી. તાલીમ મને ખૂબ મદદ કરી નહીં. પરંતુ આવા કિસ્સાઓમાં કોઈ પણ તાલીમ લીધા વિના જવું વધુ સારું છે.
તેમની આત્મકથામાં ‘સત્યનો પ્રયોગો’
અને પછી ગાંધીજીની શંકા બહાર આવી. મારી પાસે મારી પત્ની પર શંકા કરવાનું કોઈ કારણ નહોતું. પરંતુ શંકાના લીધે કોઈપણ કારણની જરૂર ક્યાં હોય છે. તે મારી પરવાનગી વિના બહાર જઈ શકતી નહીં.
કસ્તુરબા પર લગાવામાં આવેલા પ્રતિબંધોને લીધે, તે કેદીની જેમ લાગવા લાગી. ઘણીવાર ઘણા દિવસોથી પતિ અને પત્ની વચ્ચે કોઈ વાત નહોતી થઈ. તેમણે પત્નીને ‘વાસના’ પર પણ પુનરાવર્તિત કરી. તેમની શાળામાં પણ, તે તેમની પત્ની વિશે વિચારતા હતા અને ગાંધીજી માટે તેનાથી દૂર રહેવું મુશ્કેલ હતું. પાછળથી તેમણે લખ્યું કે જો તેના મગજમાં આટલી વાસના ન હોત, તો તે સમયનો ઉપયોગ કસ્તુરબાને શીખવવા માટે કરી શક્યો હોત.
લય પર આગળ વધતી વખતે નૃત્ય કરવું એ મારી બસની વાત નહોતી. હું પિયાનોને અનુસરી શક્યો નહીં અને અસ્વસ્થ થઈ ગયો.
તેમની આત્મકથામાં ‘સત્યનો પ્રયોગો’
ગાંધીજીએ 3 પાઉન્ડની વાયોલિન ખરીદી અને તેને શીખવા માટે ફી પણ ચૂકવી. પરંતુ બાદમાં તે આ બધાથી કંટાળી ગયો હતો અને તેણે અંગ્રેજી સજ્જન બનવાનો વિચાર છોડી દીધો હતો.
